© Waldemar Komorowski

Po zakończeniu pierwszego etapu przetwarzania fotografii (konwersja RAW) opisanego w części I cyklu dysponujemy w kontekście zarządzania kolorem:
- plikiem z fotografią w przestrzeni kolorów będącej ustaloną przestrzenią roboczą (w naszym przypadku - Adobe RGB) zapisanym wraz z dołączonym profilem ICC tej przestrzeni
- sprzętowo skalibrowanym monitorem, którego profil ICC jest dołączony jako bieżący profil do MS Windows i do wszystkich programów, które uczestniczą w procesie obróbki.
Dalsze rozważania będą prowadzone przy założeniu, że głównym programem obróbki jest Photoshop CS2 (będziemy używać skrótu PS), chociaż wszystkie opisywane zasady są również prawdziwe dla dowolnego innego zaawansowanego programu graficznego.




Zanim przejdziemy do dalszych etapów obróbki musimy uzupełnić zalecenia gwarantujące poprawne wyświetlanie obrazów na monitorze - kalibracja to jednak nie wszystko.
Percepcja kolorów oglądanych na monitorze w dużym stopniu zależy od barwy otoczenia oraz jasności, stopnia neutralności i stabilności światła w pomieszczeniu, w którym pracujemy. Stąd też zalecenia dotyczące otoczenia stanowiska obróbki fotografii są dosyć rygorystyczne (opisują je szczegółowo normy ISO 3664 i ISO 12664):
- pomieszczenie oświetlone wyłącznie światłem sztucznym (stabilność)
- niska jasność światła (do 64 luksów), ale powyżej punktu czerni monitora - nie trzeba już pracować w ciemni
- światło neutralne, o temperaturze barwowej 5000K
- źródło światła umieszczone nad stanowiskiem pracy, tak by nie dawało refleksów na monitorze; dodatkowo na górnej i bocznych krawędziach monitora powinny być zainstalowane czarne osłony
- meble, ściany i wszelkie przedmioty w pomieszczeniu - szare lub czarne
- osoba pracująca przy monitorze powinna być ubrana na czarno ... (hm, nie znalazłem zalecenia pokrywania twarzy sadzą, ale kto wie ... :-)
Powyższa lista wygląda na mało realistyczną (może poza wysoce profesjonalnymi firmami), jednak dobrze obrazuje kierunek, w którym należy podążać.




Przed pierwszym otwarciem pliku z obrabianą fotografią musimy w PS właściwie ustawić parametry odnoszące się do zarządzania kolorem. W opcji Edit/Color Settings ustawiamy następujące parametry:
Przestrzeń robocza RGB - Adobe RGB (o ile taką świadomie wybraliśmy)
Ochrona profili dołączonych do plików - ustawiona
Ostrzeżenia o konwersji przestrzeni kolorów - wszystkie trzy rodzaje - włączone




Opcje domyślne konwersji pomiędzy różnymi przestrzeniami kolorów zostaną omówione później.
Ustawieniami związanymi z przestrzenią CMYK oraz skalą szarości nie będziemy się na tym etapie zajmować.
Wreszcie opcje Advanced Controls - to ciekawe, ale włączenie ich zaburzyłoby w pocie czoła przeprowadzoną kalibrację monitora - zostawiamy je niewłączone.
Na koniec sprawdzamy, czy PS widzi aktualny profil monitora. W opcji Przestrzeń robocza RGB rozwijamy podpowiedzi systemu i patrzymy, czy w linii Monitor RGB występuje nazwa aktualnego profilu ICC monitora (trzeba uważać, żeby przy sprawdzaniu przypadkowo nie zmienić ustawienia przestrzeni roboczej RGB - ma zostać to co ustawiliśmy na początku - u nas Adobe RGB).




Dobrze jest zapisać w pliku własne ustawienia parametrów zarządzania kolorem (przycisk Save). Zawsze je można wtedy szybko przywrócić (przycisk Load), po wprowadzeniu i wykorzystaniu tymczasowych zmian.




Możemy teraz przystąpić do obróbki fotografii. Otwieramy nasz plik i ponieważ profil ICC fotografii i przestrzeń robocza zdefiniowana w PS są takie same, PS nie generuje żadnego komunikatu ostrzegawczego.
Następnie w pełni obrabiamy fotografię w przestrzeni roboczej.
Z założeń zarządzania kolorem (w swojej maksymalistycznej formie) wynika, że w zasadzie w tym momencie kończymy obróbkę ręczną, a całą resztę - wydruk, przygotowanie pliku JPG dla stron WWW, naświetlenie na papierze fotograficznym itd. zapewni nam automatycznie system zarządzania kolorem.
Sprawdzimy jak przebiega to w praktyce w dosyć skomplikowanym przypadku, jakim jest wydruk na atramentowej drukarce RGB.




Zgodnie z złożeniami zarządzania kolorem potrzebny jest profil ICC drukarki.
Z każdą przyzwoitą drukarką producent dostarcza pakiet profili ICC dla wybranej grupy różnych papierów. Niestety drukarki to urządzenia bardzo zindywidualizowane, jeśli chodzi o odwzorowanie kolorów. Efekt wydruku zależy więc od typu drukarki, papieru, tuszu, wybranej rozdzielczości wydruku, ale również od konkretnego egzemplarza i czasu jego użytkowania.
W tej sytuacji mamy następujące wyjścia:
1. korzystać z firmowych profili ICC, o ile używamy oryginalnych tuszy i papierów
2. znaleźć w internecie darmowe lub płatne profile dla naszej drukarki, uwzględniające używane przez nas tusze i papiery
3. utworzyć indywidualne profile dla naszej drukarki
4. zamówić indywidualne profile dla naszej drukarki w specjalistycznej firmie
Rozwiązań opisanych w punkcie 1 i 2 nie trzeba wcale traktować jako zło konieczne. Dla wielu znanych drukarek i papierów firmowe profile są uważane za całkiem dobre.
Rozwiązanie z punktu 3 jest dość skomplikowane i kosztowne. Polega ono zakupie kalibratora takiego jak np. X-Rite PULSE ColorElite System, wydrukowaniu odpowiednich próbek, analizowaniu ich kalibratorem i utworzeniu profilu z pomocą oprogramowania kalibratora. Całość wymaga pewnego doświadczenia.
Znacznie prostsze dla indywidualnego fotografa jest zamówienie profilu w specjalistycznej firmie (np. Dry Creek Photo). Po wydrukowaniu próbek zgodnie z instrukcją podaną przez firmę (co ważne - przy takich ustawieniach drukarki, z których będziemy później korzystać), wysyłamy je do firmy, płacimy i po niezbyt długim czasie otrzymujemy profil. Firmy takie oferują pojedyńcze profile lub cykliczną (np. roczną) ich aktualizację. Przy czym dla firmowych tuszy i najlepszych producentów drukarek podobno (?!) taka cykliczna kalibracja nie jest konieczna.
Ważnym parametrem kalibracji jest informacja przy jakim świetle wydruki mają być oglądane (o tym dokładniej w następnym punkcie). Jako standard przyjmuje się oświetlenie o temperaturze barwowej 5000K (czasem opisywane jako punkt bieli D50 - oba terminy nie są tożsame, ale bliskie sobie i często używane zamiennie).
Inna sprawa, że powtarzalne wydruki uzyskamy tylko przy idealnym stanie drukarki. Lekkie przytkanie dysz głowic może subtelnie, ale wyraźnie zmienić kolory. Dlatego warto dosyć często wykonywać test dysz.




Ponieważ naszym celem jest uzyskanie na wydruku pożądanych przez nas i identycznych w odbiorze z oglądanymi na monitorze kolorów, powstaje pytanie w jakich warunkach wydruki te oceniać. Jest oczywiste, że percepcja kolorów na wydruku silnie zależy od światła padającego.
Wprawdzie nigdy nie wiadomo w jakim świetle będzie oglądał nasz wydruk odbiorca, przyjęto jednak jako standard oświetlenie o temperaturze barwowej 5000K i jasności 1500 - 2500 luksów. W przybliżeniu odpowiada to światłu dziennemu w słoneczny dzień.
Jak uzyskać takie warunki ? W profesjonalnym wydaniu służą do tego specjalne stanowiska oceny wydruków np. firmy Just Normlicht, lecz są one bardzo drogie.
Dla indywidualnych potrzeb fotografa może wystarczyć zrobione samemu stanowisko wyposażone w świetlówki o temperaturze barwowej 5000K (również firmy Just Normlicht), które w Polsce można kupić np. w firmie Zakłady Artystyczne ART.
Niektóre kalibratory monitorów (np. Gretag Macbeth Eye-One Display) mają możliwość pomiaru światła padającego, możemy więc z ich pomocą sprawdzić jak bliskie standardu jest przygotowane przez nas stanowisko.





Zanim przystąpimy do próby wydruku musimy omówić jeszcze jeden istotny składnik standardów zarządzania kolorem. Chodzi o typy konwersji pomiędzy obrazami utworzonymi w różnych przestrzeniach kolorów (posiadających profile ICC).
Problemy z konwersją zaczynają się wtedy, gdy źródłowa przestrzeń kolorów ma większy zakres niż przestrzeń wynikowa. Potrzebny jest wtedy algorytm automatycznego przetwarzania kolorów, które nie występują w wynikowej przestrzeni. Powszechnie akceptowane i używane są 4 rodzaje postępowania w takiej sytuacji. Wszystkie one są zaimplementowane w programach obsługujących zarządzanie kolorem, w tym w MS Windows i PS.
Aby zobrazować poszczególne typy konwersji użyjemy pliku testowego wykorzystującego bardzo szeroki zakres nasyconych kolorów oraz profilu ICC drukarki atramentowej RGB. Jest to profil firmowy profesjonalnej drukarki Epson Stylus Pro 4800 z użyciem znakomitych tuszy Epsona Ultrachrome K3 dla papieru Epson Premium Glossy Photo Paper i rozdzielczości wydruku 2880 dpi. Należy mieć świadomość, że to co zobaczymy w przeglądarce jest tylko pewnym przybliżeniem rzeczywistości. Zależy to w dużym stopniu od jakości monitora, ale głównie wynika z tego, że przeglądarki pod systemem MS Windows nie obsługują zarządzania kolorem (o tym dużo więcej w jednej z następnych części cyklu). Na pewno jednak zawartość tego pliku testowego przekracza możliwości wyświetlania przez każdy, nawet najwyższej klasy monitor. Tym niemniej to co zobaczymy i tak da nam obraz tego co dzieje się podczas konwersji.
Plik testowy wygląda nastepująco:




Możemy również zobaczyć jak znacznie przekracza on zakres naszej przestrzeni roboczej - Adobe RGB (kolor czerwony to obszary poza przestrzenią):




Przystąpmy do omówienia poszczególnych typów konwersji.
1. Konwersja "Absolute colorimetric" (absolutna kolorymetryczna)
Jedyny typ konwersji, który nie konwertuje punktu bieli. Na przykład w przypadku wydruku na papierze próbuje oddać biel przestrzeni źródłowej zamiast przyjąć jako biel - czysty papier. W rezultacie po konwersji często widoczne są zabarwienia obszarów białych i neutralnych. Kolory mieszczące się w przestrzeni wynikowej są oddawane maksymalnie wiernie - z zachowaniem relacji do przeniesionego z przestrzeni źródłowej punktu bieli. Kolory nie mieszczące się w przestrzeni wynikowej są konwertowane do barwy (ang. Hue) najbliższej możliwej z zachowaniem nasycenia i o ile to możliwe jasności.
Użyteczność tego typu konwersji w przetwarzaniu fotografii jest niewielka.
Plik testowy przekonwertowany do profilu drukarki Epson w trybie "Absolute colorimetric" wygląda następująco:




2. Konwersja "Relative colorimetric" (względna kolorymetryczna)
Punkt bieli jest konwertowany do punktu bieli przestrzeni wynikowej. Kolory mieszczące się w przestrzeni wynikowej są oddawane maksymalnie wiernie - z zachowaniem relacji do punktu bieli przestrzeni wynikowej. Kolory nie mieszczące się w przestrzeni wynikowej są konwertowane do barwy najbliższej możliwej z zachowaniem nasycenia i - o ile to możliwe - jasności. W rezultacie mogą się jednak pojawić ostre przejścia kolorów na granicy przekraczanie zakresu przestrzeni wynikowej.
Ten typ konwersji daje najlepsze rezultaty, gdy zakres przekroczenia przestrzeni wynikowej jest niewielki lub obejmuje mniej ważne obszary fotografii. Często używany, zwłaszcza po wstepnym poprawieniu fotografii przed konwersją, tak by zakres przekraczania kolorów nie był duży.
Plik testowy przekonwertowany do profilu drukarki Epson w trybie "Relative colorimetric" wygląda następująco:




3. Konwersja "Perceptual" (wizualna)
Punkt bieli jest konwertowany do punktu bieli przestrzeni wynikowej. Kolory mieszczące się w przestrzeni wynikowej są oddawane maksymalnie wiernie - z zachowaniem relacji punktu bieli przestrzeni wynikowej. Kolory nie mieszczące się w przestrzeni wynikowej są konwertowane do barwy najbliższej możliwej z zachowaniem nasycenia i o ile to możliwe jasności, przy czym jednocześnie pobliskie kolory mieszczące się w przestrzeni wynikowej są przesuwane tak by zachować względne relacje pomiędzy kolorami po konwersji. W rezultacie zachowane zostają płynne przejścia pomiędzy kolorami
Często używany, gdy zakres przekraczania kolorów jest duży, a nie stosujemy wstępnej obróbki przed konwersją.
Plik testowy przekonwertowany do profilu drukarki Epson w trybie "Perceptual" wygląda następująco:




4. Konwersja "Saturation" (nasycenia)
Zachowuje nasycenie podstawowych kolorów kosztem barwy i jasności.
Stosowana w grafice prezentacyjnej. Dla fotografów - raczej nieużyteczna.
Plik testowy przekonwertowany do profilu drukarki Epson w trybie "Saturation" wygląda następująco:








Do Czytelników

Prezentowany tutaj cykl artykułów to wynik analizy dostępnych nam informacji oraz własnych doświadczeń i przemyśleń. Wiedza dotycząca tego tematu jest rozproszona, a jednocześnie stale szybko się rozwija. Dlatego też prosimy o przesyłanie do nas uwag, komentarzy, uzupełnień lub pytań (Kontakt).